Tiếng Italia có cùng gốc Latinh với tiếng Pháp, là thứ tiếng được coi là hấp dẫn nhất, vừa hùng hồn lên bổng xuống trầm vừa êm dịu và nhiều nhạc điệu. Vậy tiếng Italia có nguồn gốc như thế nào và được những người Italia sử dụng từ bao giờ? 

Chúng ta biết rằng, vào thời kỳ đế quốc La Mã, người Italia và cả châu Âu nằm trong vùng thống trị của La Mã dùng tiếng Latinh. Tên đầy đủ của thứ tiếng này là tiếng Latinh cổ điển. Cũng vào thời đó, trong xã hội bình đân người ta sử dụng một dạng tiếng Latinh khác, đó là tiếng Latinh bình dân.

Sau khi đế quốc La Mã tan vỡ, các nhà quý tộc La Mã bị tàn sát hoặc chạy trốn, vậy là thứ tiếng Latinh quý tộc cũng theo đó mai một, thay vào đó là ngôn ngữ bình dân.

Tiêng Italia là trực hệ của tiếng Latinh bình dân, đây là sản phẩm của sự pha trộn giữa tiếng Latinh bình dân và các dạng tiếng địa phương Italia, đặc biệt là tiếng Toscana. Tất nhiên quá trình này diễn ra chậm chạp, dần dần, tại Italia người sử dụng tiếng Latinh ngày càng ít đi, số người sử dụng tiếng Italia ngày càng đông, cuối cùng là sự thay thế hoàn toàn.

Thứ tiếng Italia ra đời sau và tiếng Latinh bình dân nguyên thủy thực ra có mối liên hệ rất chặt chẽ, trong đó có sự vay mượn khá lớn từ tiếng Latinh, từ quy tắc ngữ pháp cho tới vốn từ.

Trong sự ra đời của tiếng Italia mới phải kể đến công lao đóng góp của một nhân vật lịch sử và một thứ tiếng địa phương. Đó là đại thi hào Dante Alighieri và thổ ngữ của thành Firenze (Florence).

Dante sinh ở Firenze năm 1265, mất năm 1321 trong một gia đình quý tộc tại Firenze. Ông được mệnh danh vừa là nhà thơ cuối cùng thời Trung cổ, vừa là nhà thơ đầu tiên của thời đại Phục Hưng. Tiếng địa phương Firenze là một trong những dạng của tiếng địa phương Toscana, Dante Alighieri đã thường xuyên sử dụng thứ tiếng này trong những tác phẩm của mình, ông đã biến thứ ngôn ngữ này thành ngôn ngữ chung của mọi người dân Italia.

Tác phẩm ngữ văn nổi tiếng “Tục ngữ luận” của Dante là một trong những tác phẩm đặt nền móng cho công cuộc thống nhất các thứ tiếng tại Italia thành ngôn ngữ chuẩn mực của cả dân tộc. Còn kiệt tác “Thần khúc” của ông đã đặt cơ sở vững chắc cho tiếng Italia trở thành ngôn ngữ chung của toàn thể nhân dân Italia.