Giáo dục phổ thông và giáo dục bậc cao ở Italia đang trong thời kỳ thay đổi nhằm thoát khỏi sự quá tải của hệ thống. Những thay đổi này không chỉ nhằm đưa nền giáo dục Italia sánh cùng với các nước trong cộng đồng châu Âu mà còn tạo ra một hệ thống GD linh hoạt hơn cho HS nước này. 

Một trường đại học ở Ý

- Trường mẫu giáo dành cho trẻ em từ 3 đến 6 tuổi. Tuy các trường này không bắt buộc đối với tất cả HS nhưng nó được coi là bước đầu tiên trong hệ thống GD. Số trẻ em Italia học mẫu giáo đang tǎng và hiện nay có khoảng 96% trẻ em từ độ tuổi 3-5 đang học tại các trường mẫu giáo quốc lập và dân lập. Trong thời gian này, GV có nhiệm vụ cải thiện các kỹ nǎng cho trẻ em về tính sáng tạo, giao tiếp xã hội, tính tự lập và phương pháp học tập. Mỗi trường mẫu giáo được chia làm 3 nhóm, trẻ em ở cùng độ tuổi với nhau sẽ được học cùng một nhóm và mỗi nhóm không được quá 25 em. 

Do chính sách đổi mới, kể từ nǎm 2000, các bậc phụ huynh có thể lựa chọn chương trình học và thời gian học cho con em mình. 

Bậc tiểu học (bắt buộc) dành cho trẻ em từ 6 đến 11 tuổi. Tuy nhiên, hệ thống giáo dục Italia đang có sự cải cách và có thể độ tuổi học TH của HS là từ 6 đến 13 tuổi. Hoạt động của các trường TH quốc lập phải tuân theo các điều lệ chung và được áp dụng trên toàn quốc. 

Tuy vậy, sự khác biệt giữa các trường lại được xác định bằng số HS, số lớp học và thời gian giảng dạy, ví dụ như modun dạy 27 giờ hoặc 30 giờ một tuần, hoặc thậm chí 40 giờ một tuần. Italia có cả trường TH quốc lập và dân lập. 

Các môn học được dạy trong trường TH là: tiếng Italia, ngoại ngữ, toán, khoa học, lịch sử, địa lý, các môn xã hội, mỹ thuật, nhạc, thể dục, tôn giáo (đây là môn lựa chọn và các gia đình có quyền quyết định có đưa nó vào chương trình học cho con mình không). Cuối lớp 5, HS sẽ tham dự kỳ thi tốt nghiệp TH (esami di licenza elementare) - kỳ thi gồm bài thi viết và thi vấn đáp - để đủ tiêu chuẩn tiếp tục học tại các trường THCS. 

Trường trung học của Italia được chia thành trường THCS và THPT. Bậc THCS gồm các trường chia thành 4 lĩnh vực: cổ điển, khoa học, công nghệ kỹ thuật và nghệ thuật. Trung bình, thời gian giảng dạy cho HS ở đây là 30 giờ một tuần. Vào lớp cuối cấp THCS, HS sẽ tham dự kỳ thi tốt nghiệp bao gồm 3 môn thi viết: tiếng Italia, Toán, một ngoại ngữ và một bài thi vấn đáp về nhiều môn học khác. 

Sau khi tốt nghiệp THCS, HS sẽ được vào học ở bậc THPT, HS có thể tham dự chương trình học kéo dài 3, 4 hoặc 5 nǎm tuỳ theo ngành học mình lựa chọn. Tuy nhiên, ở bậc THPT này, chỉ có nǎm thứ nhất là bắt buộc đối với mọi HS. Hoặc một HS cũng được coi là hoàn thành chương trình phổ thông bắt buộc nếu HS đó đủ 15 tuổi và đã đi học được ít nhất 9 nǎm phổ thông. 

Chương trình học của bậc THPT được chia làm 4 nhóm ngành: Ngành thứ nhất quan tâm tới các môn học cổ điển khoa học và sư phạm; ngành thứ hai về nghệ thuật; ngành thứ 3 là kỹ thuật và cuối cùng là học nghề. Sau khi vượt qua kỳ thi tốt nghiệp PTTH mang tên esame di stato bao gồm 3 bài thi viết và 1 bài thi vấn đáp, tất cả HS sẽ được nhận bằng tốt nghiệp. 

Sau khi hoàn thành bậc PTTH, HS có thể lựa chọn các con đường sau: 

Tham dự các khoá học nghề: Các nơi trong cả nước đều tổ chức các khoá học nghề cho HS tốt nghiệp PTTH với mục đích giúp HS ứng dụng những gì đã học vào thực tế, theo yêu cầu của thị trường lao động. Kết thúc các khoá học, HS cũng phải qua các bài kiểm tra về những kỹ nǎng đã đạt được và nhận chứng chỉ để xin việc. 

Theo học tại các trường kỹ thuật: Các trường này thu nhận cả HS tốt nghiệp PTTH và những người lớn đang đi làm với mục đích đào tạo nghề một cách chuyên sâu, đáp ứng yêu cầu của các ngành sản xuất, cung cấp nguồn nhân lực cho các công ty vừa và nhỏ. Sau khi hoàn thành chương trình học, học viên được nhận các tín chỉ có giá trị trên toàn quốc. 

Học tại các học viện: Đây thường là các học viện nghệ thuật như học viện âm nhạc, khiêu vũ… mỗi học viện có cấu trúc riêng theo chuyên ngành mà mình đào tạo. 

Vào ĐH: Hiện Italia có khoảng 76 trường ĐH, trong đó có 51 trường ĐH quốc lập phân bố trên toàn quốc. Các trường ĐH sẽ chứng nhận cho SV theo chương trình học mà SV lựa chọn như: SV sau khi hoàn thành khoá học dài từ 2 đến 3 nǎm sẽ nhận được bằng Diploma Universitario. Đây là loại vǎn bằng bắt đầu được đưa ra nǎm 1990 với mục đích giúp các trường ĐH Italia theo kịp các khoá học ngắn hạn của cộng đồng chung châu Âu; Bằng Diploma di Laurea dành cho khoá học kéo dài từ 4 đến 6 nǎm; Bằng chuyên sâu Diplopma di Specialista cho khoá học kéo dài ít nhất 2 nǎm với mục đích đào tạo các chuyên gia cho các lĩnh vực nghiên cứu chuyên sâu; Những nghiên cứu sinh lấy bằng tiến sĩ nghiên cứu ít nhất 3 nǎm sẽ nhận được bằng Dottorato di Ricerca. 

Để có đủ điều kiện vào học ở các chương trình trên, SV phải đáp ứng được một số yêu cầu như vượt qua các kỳ thi và có những khả nǎng được các tổ chức uy tín công nhận. 

Các trường ĐH ở Italia cung cấp các khoá học theo 5 lĩnh vực chính là: y tế; khoa học kỹ thuật; nhân vǎn; luật pháp, chính trị, khoa học xã hội, kinh tế và lĩnh vực xây dựng kiến trúc.